به گزارش ریاح، نخستین نشانه‌های فرونشست در ایران در دهه ۶۰ خود را نشان داد و از آن زمان تاکنون حدود یک‌سوم مساحت کشور با این بحران که نتیجه افزایش چاه‌های غیرمجاز و برداشت از سفره‌های زیرزمینی است، دست و پنجه نرم می‌کند.
به اعتقاد محققان کشور، در اکثر دشت‌ها و آبخوان‌های ایران بیش از ۴۰ سال است که پدیده فرونشست زمین به دلیل برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی رخ می‌دهد. برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی کشور سبب شده تا میزان اُفت سالیانه سطح آب سفره‌های زیرزمینی در اغلب دشت‌های کشور به حد بحرانی برسد.
از طرفی پدیده فرونشست زمین در دهه‌های اخیر معضلات زیادی را برای زمین‌های کشاورزی، مناطق مسکونی، جاده‌ها و کانال‌های آبرسانی در برخی از دشت‌های استان اصفهان به وجود آورده است. دشت مهیار جنوبی واقع در ۵۰ کیلومتری جنوب شرق اصفهان یکی از این مناطق است. دشت مهیار شهرستان شهرضا با دارا بودن زیر ساخت‌های مهمی چون خط راه آهن، انتقال لوله پالایشگاه و جاده کمربندی از ۴۰ سال قبل تاکنون با مخاطره فرونشست مواجه است. در سال‌های اخیر برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی این دشت رشد چشمگیری داشته و طبق آمار و اطلاعات موجود بیشترین برداشت از منابع آب زیرزمینی این دشت در بخش کشاورزی انجام می‌شود.
اما پدیده فرونشست زمین تنها خود را در دشت مهیار، جاده، زمین‌های کشاورزی و خطوط انتقال فشار قوی برق این منطقه نشان نداده است، بلکه فرونشست خود را در راه آهن شیراز- به اصفهان که از مهیار می‌گذرد، نیز نشان داده است به شکلی که به منظور پیشگیری از بروز حادثه‌ای در این مسیر ریلی سرعت قطارها از ۱۴۰ کیلومتر حدود ۳۰ تا ۶۰ کیلومتر در این مسیر کاهش پیدا کرده است.
تغییر در زیرساخت‌ها بر اثر فرونشست منجر به سوانح پیش‌بینی نشده می‌شود
علی بیت‌الهی، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی کشور با بیان اینکه فرونشست زمین در سطح موجب ایجاد انحنا می‌شود و برای آن دسته از المان‌ها و مستحدثات که به تأیید تراز سطح زمین حساس هستند، مهم است، بنابراین بررسی فرونشست و اثرات آن در خطوط ریلی، باند فرودگاه‌ها و شریان‌های جاده‌ای می‌تواند مؤثر باشد.
وی با بیان اینکه لوله‌های خطوط انتقال نفت گاز بسیار مهم است، چرا که با فرونشست زمین انحنایی بر این لوله‌ها و زیرساخت‌ها تحمیل می‌شود، گفت: تغییر غیراستاندارد زیرساخت‌ها می‌تواند منجر به سوانح پیش‌بینی نشده شود بر همین اساس خطوط ریلی هم از این قاعده مستثنی نیستند و الزام دارد که تلاقی خطوط ریلی در زون‌های فرونشست را شناسایی کنیم و راهکارهایی برای جلوگیری از بروز سوانح داشته باشیم.
بیت‌الهی با تأکید بر اینکه یکی از مناطق بسیار مهم که متأثر از فرونشست زمین بررسی شده مربوط به خطوط راه آهن تهران-مشهد است، بیان کرد: مطالعات مهندسی جامعی در این زمینه انجام شد و به راهکاریی رسیدیم که چه اقداماتی باید انجام شود تا جلوی فروریزش زیر ریل گرفته شود تا حادثه‌ای رخ ندهد.
عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی کشور ادامه داد: یک سایت بسیار مهم و ویژه خط آهن اصفهان به شیراز است که از دشت مهیار عبور می‌کند، خط آهن محدوده مهیار به دلیل تقسیم‌بندی‌های کشوری زیرمجموعه مسؤولیت‌های شرکت راه آهن استان فارس است.
شکاف در مسیر خطوط ریلی و خطوط انتقال برق فشار قوی مهیار
وی با بیان اینکه دشت مهیار به دلیل بروز پدیده فرونشست یکی از مناطق خیلی خاص و ویژه در کشور است، عنوان کرد: فرونشست زمین منجر به شکاف‌ها و ترک‌های بسیار خطرناکی در مسیر خطوط ریلی و خطوط انتقال برق فشار قوی در این منطقه شده که بر اساس بازدیدهایی که انجام شده به وضوح معرف میزان خطر است.
بیت‌الهی با بیان اینکه برای پدیده فرونشست زمین در خطوط راه آهن اقدامات مهندسی لازم است، بیان کرد: اصلی‌ترین عامل فرونشست زمین اُفت آب‌های زیرزمینی است و اگر بخواهیم به صورت ریشه‌ای با این پدیده برخورد کنیم باید آب اصفهان و تغذیه آبخوان را مدنظر قرار دهیم و چاه‌های غیرمجاز در این دشت مسدود شود.
عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی کشور با تأکید بر تغییر شیوه آبیاری و نوع کشت و کشاورزی در دشت مهیار خاطرنشان کرد: تغییر شیوه آبیاری و نوع کشت و کشاورزی یک امر درازمدت است و تا آن زمان اگر قرار باشد، نتیجه‌ای حاصل شود چند ده سال طول می‌کشد، برای اینکه این خطوط ریلی و خطوط انتقال نیرو مصون بمانند باید اقداماتی در رابطه با پایدارسازی پی بر اساس نتایج مطالعات میدانی انجام شود که نمونه آن برای راه آهن تهران-مشهد به سمت ورامین انجام شده است؛ راهکارهایی وجود دارد برای اینکه حادثه‌ای اتفاق نیفتد.
تهیه طرح جامع مدیریت بحران راه آهن در حیطه شهرستان شهرضا
سیدامیر جعفری، سرپرست فرمانداری شهرضا اظهار داشت: صنعت حمل و نقل به ویژه در حوزه ریلی بسیار مهم است، حمل و نقل ریلی یکی از حوزه‌های پیشران اقتصادی با هدف جابجایی مسافر، بار و کالا در کشور است که اهمیت بسیار زیادی در استمرار خدمات ضروری در کشور بر عهده دارد.
وی با تأکید بر اینکه با توجه به اهمیت خطوط ریلی، ضرورت دارد نسبت به شناسایی تهدیدات از طبیعی تا تهدیدات انسانی و طرح جامع برای افزایش حفاظت و امنیت خطوط ریلی تدوین شود، گفت: با توجه به اینکه هدف‌گذاری کشور در مسیری است که در یک دهه آینده از ترانزیت و حمل و نقل بیشتر استفاده خواهد شد، ضرورت دارد نسبت به ارتقای سطح ایمنی و استاندارد در خطوط ریلی و جاده‌ای اقدام شود.
جعفری با تأکید بر اینکه ظرفیت‌های حمل و نقل به ویژه ریلی برای مدیریت بحران در مواقع حوادث باید پیش‌بینی شود، ادامه داد: دستگاه‌های مسؤول در مدیریت بحران با برگزاری رزمایش‌های مستمر باید آمادگی لازم برای مقابله با حوادث و مدیریت بحران را کسب کنند.
سرپرست فرمانداری شهرضا با بیان اینکه در مسیر جاده ریلی راه‌آهن در مهیار فرونشست زمین اتفاق افتاده است، افزود: سرعت قطارها باید در مسیر مهیار به دلیل فرونشست زمین کاهش پیدا کند، این همکاری و آمادگی در شهرضا برای تهیه طرح جامع مدیریت بحران راه آهن در حیطه شهرستان شهرضا فراهم است.
فرونشست زمین در مهیار سرعت قطارها را ۶۰ کیلومتر کاهش داد
منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان گفت: هزار و ۱۰۰ کیلومتر خطوط ریلی در استان داریم که ۴۸۰ کیلومتر آن را استان فارس در منطقه شهرضا و مهیار با یک ایستگاه راه آهن اداره می‌کند و روزانه ۶ قطار مسافربری با ۴۰۰ مسافر و نیز قطار باری از این مسیر حرکت می‌کند.
وی با تأکید بر اینکه اداره راه آهن باید مخاطرات ریلی را شناسایی و خطوط ریلی را در برابر سیل، فرونشست زمین ایمنی‌سازی کند، افزود: از اداره راه‌آهن انتظار داریم در حوزه مدیریت بحران یک طرح جامع برای ایمنی خطوط ریلی تدوین کند و حوادث احتمالی که خطوط ریلی را تهدید می‌کند، شناسایی شود.
شیشه‌فروش با بیان اینکه بارش‌های ناگهانی که منجر به وقوع سیلاب می‌شود، خطوط ریلی را تهدید می‌کند، گفت: ایمنی‌سازی خطوط ریلی در برابر سیلاب‌های احتمالی باید انجام شود، فرونشست زمین مطالعات آن در استان انجام شده است، دشت مهیار، برخوار و اصفهان جزو دشت‌های اولویت‌دار است که باید طرح‌های پیشگیری از فرونشست انجام شود.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با تأکید بر اینکه شناسایی و برخورد با چاه‌های غیرمجاز باید در این منطقه انجام شود، افزود: سازمان زمین‌شناسی اُفت آبخوان‌ها در منطقه مهیار را در سال ۴۰ سانتی‌متر و نرخ فرونشست زمین را بین ۱۴ تا ۱۷ سانتی‌متر سالیانه گزارش کرده است، اقدامات فنی مهندسی و تغذیه آبخوان‌ها و اجرای طرح‌های تعادل‌بخشی باید انجام شود.
وی با تأکید بر اینکه دستگاه‌های اجرایی از جمله راه‌آهن باید سیستم‌های خود را در برابر فرونشست زمین تاب‌آور کنند، گفت: در ۴۸۰ کیلومتر از خطوط راه‌آهن باید مطالعات ایمن‌سازی در برابر فرونشست انجام شود، قطارها با سرعت ۱۴۰ کیلومتر می‌روند که ۳۰ تا ۶۰ کیلومتر از سرعت آن به دلیل فرونشست زمین در منطقه مهیار کاهش پیدا کرده است.
شیشه‌فروش با تأکید بر اینکه شهرداری‌‌ها باید کارگروه شناسایی سازه‌های آسیب‌پذیر در برابر حوادث و حریق را فعال کنند، بیان کرد: همه دستگاه‌ها موظف هستند طرح‌های پاسخ به بحران را تهیه کنند، تا اگر اتفاقی افتاد آمادگی در این زمینه وجود داشته باشد.
اصفهان از فرودگاه تا خط آهن اصفهان-شیراز در قلب فاجعه فرونشست
فرونشست زمین یکی از پدیده‌های خطرناک در جهان است که ایجاد آن به‌دلیل خشکسالی و خالی شدن سفره‌های زیرزمینی به وجود می‌آید. فرونشست را کارشناسان به «بمب ساعتی بی‌صدا» تشبیه شده که علاوه بر ایجاد گودال‌های بزرگ، می‌تواند موجب تخریب سازه‌ها شود و مقاومت آن‌ها را در برابر زلزله کاهش دهد. فرونشست زمین را «خطرناک‌ترین مخاطره طبیعی» می‌دانند، زیرا قابل مشاهده نیست و زمانی متوجه این رخداد می‌شویم که دچار آن شده‌ایم.
هشدار‌ها نسبت به خشکی آبخوان اصفهان سال‌هاست که مطرح شده و ناشنیده مانده؛ آبخوان یا سفره آب زیرزمینی، لایه مملو از آب است که در لایحه‌های تحکیم‌نیافته زیر زمین قرار می‌گیرد و خالی شدن آن بر اساس برداشت بی‌رویه به وسیله چاه و جایگزین نشدن آن با آب باعث سستی زمین و فرونشست می‌شود.
انتهای خبر/
