به گزارش ریاح، ماه مه مصادف با چهارم خرداد هر سال روز جهانی «تیروئید» نام گرفته است تا در این روز با اطلاع رسانی توسط صاحب نظران به آگاهی افراد جامعه نسبت به شایعترین بیماریهای غدد افزوده شود.
تیروئید، غده‌ای است به شکل پروانه در جلوی گردن در پایین حنجره و بالای استخوان‌ها ترقوه، تیروئید دو نوع هورمون ترشح می‌کند به نام‌های T4 و T3 .
کار این هورمون‌ها تنظیم چگونگی مصرف و ذخیره انرژی در بدن است. در حقیقت تیروئید مسئول تنظیم سوخت و ساز بدن است. عملکرد تیروئید توسط غده دیگری در بدن به نام هیپوفیز تنظیم می‌شود.
هیپوفیز در مغز قرار دارد و با ترشح هورمون محرک تیروئید، باعث افزایش ترشح هورمون‌های تیروئید می‌شود. تیروئید ممکن است دچار کم کاری یا پرکاری شود.
بیماریهای غده تیروئید:
۱- کم کاری تیروئید: کم کاری تیروئید شرایطی است که غده تیروئید قادر به تولید هورمون تیروئید کافی نیست. از آنجا که هدف اصلی هورمون تیروئید “تنظیم متابولیسم بدن” است ، در واقع مبتلایان به این بیماری علائم مرتبط با کم شدن متابولیسم بدن را دارند.
علائم کم کاری تیروئید
خستگی، ضعف، افزایش وزن یا افزایش مشکل در کاهش وزن، موهای درشت و خشک
پوست‌های خشک و زبر و خشن، ریزش مو، عدم تحمل سرما؛ به طوری که شما نمی‌توانید درجه حرارت سرما را مانند اطرافیان تحمل کنید؛ گرفتگی عضلات و درد مکرر عضلات، یبوست، افسردگی، تحریک پذیری،کم شدن حافظه از جمله علائم کم کاری تیروئیداست.
بیماریهای متعددی که در این غده بروز می‌کنند باعث اختلال در عملکرد آن شده و منجر به بروز علائم و نشانه‌های بالینی متعدد می‌شوند. بنابراین آگاهی آحاد جامعه از بیماریهای غده تیروئید که به طور مستقیم بر سلامت فرد تاثیر دارند، ضروری است.
*یک میلیارد و ششصد میلیون نفر در دنیا در معرض خطر ابتلا به بیماریهای غــده تیروئید
محل قرار گیری غده تیروئید در ناحیه جلو گردن
شیوع بیماریهای غده تیروئید در دنیا قابل توجه بوده، این بیماریها افراد را در تمام سنین گرفتار کرده و طیف وسیعی از علائم و نشانه‌های بالینی را به وجود می‌آورند. حدود یک میلیارد و ششصد میلیون نفر در دنیا در معرض خطر ابتلا به بیماریهای غــده تیروئید بوده و حدود دویست میلیون نفر نیز مبتلا به انواع بیماریهای تیروئید هستند.
*۶۰ درصد بیمارانی که با یک بیماری تیروئید مشغول زندگی هستند از وجود بیماری خود بی اطلاع هستند
۶۰ درصد بیمارانی که با یک بیماری تیروئید مشغول زندگی هستند از وجود بیماری خود بی اطلاع هستند. نظر به اهمیت غده تیروئید در سلامت انسان و شیوع قابل توجه بیماریهای آن در جامعه، اعضاء فدراسیون جهانی تیروئید در کنگره انجمن تیروئید اروپا که در سپتامبر ۲۰۰۷ میلادی در آلمان بر گزار شد تصمیم به انتخاب یک روز تحت عنوان روز جهانی تیروئید گرفتند و ۲۵ ماه مه هر سال را که روز شکل گیری انجمن تیروئید اروپا در سال ۱۹۶۵ میلادی در رم ایتالیا بود را برای این منظور برگزیدند.
اهداف روز و هفته جهانی تیروئید، افزایش سطح آگاهی مردم از بیماریهای تیروئید و عوارض آنهاو همچنین راه های پیشگیری و درمان بیماریهای غده تیروئید است. شعار روز جهانی تیروئید سال ۲۰۲۱ میلادی که مصادف با ۴ خرداد در کشور مان است مادر، کودک، ید انتخاب شده است.
هورمون‌های تیروئید در تنظیم متابولیسم بیشتر سلول‌های بدن و همچنین در رشد و نمو فیزیکی و تکامل سیستم عصبی انسان و حیوانات نقش حیاتی دارند. اهمیت بیولوژیکی ید شرکت در ساختمان هورمون‌های تیروئید است.
کمبود ید عملکرد تیــروئیـد را دچار اختلال کرده و بر حسب اینکه این کمبود در چه زمانی حاصل شود و نیز بر اساس شدت کمبود آن عوارض و تغییرات حاصله را تحت عنوان اختلال‌های ناشی از کمـبود ید تقسیم بنــــدی می‌کنند.
یــــد، در شکل طبیعی خود در آب دریاها، گیاهان آبزی، برخی از مواد معدنی و خاک وجود دارد و به عنوان یک ریز مغزی نقش حیاتی در بقـــای انســـان بازی می‌کند. این عنصر کمیاب برای رشد و نمو فرد، بخصوص رشد و تکامل عصبی- روانی جنین در طول زندگی داخل رحمی و تا دو سال پس از تولد مــــورد نیـــاز است.
کمبود ید، از طریق ایجاد اختلال در رشد و تکامل مغز، میلیون‌ها نفر از جمعیت جهان را در معرض خطر قرار داده است. با توجه به چرخه ید در طبیعت که منجر به کاهش ید موجود در خاک در طی سالیان متمادی می‌شود انسان‌های ساکن در کره خاکی بطور مستمر در معرض خطر کمبود دریافت ید قرار دارند.
بروز عقب ماندگی ذهنی بارز توام با درجات مختلفی از کوتاهی قد،کری و لالی و سفت و سخت شدن عضلات در موارد کمبود شدید ید، به خوبی به اثبات رسیده است
دو سوم جمعیت جهان تحت پوشش تغذیه با نمک ید دار هستند
کمبود ید ساده ترین مشکل تغذیه‌ای جوامع است که می‌توان با تامین ید مورد نیاز روزانه افراد آن را کنترل کرد. از سال ۱۹۹۰ میلادی به بعد تلاش‌های قابل توجه‌ای برای بهبود دریافت ید جوامع از طریق ید دار کردن همگانی نمک در اکثر کشورهای دنیا صورت گرفته است؛ به طوری که در حال حاضر حدود دو سوم جمعیت جهان تحت پوشش تغذیه با نمک ید دار هستند.
دریافت ناکافی ید در زمان بارداری ممکن است سبب بروز عوارض در مادر و اختلال تکاملی سیستم عصبی جنین و نوزاد شود. نقش ید در تکامل سیستم عصبی در دوران زندگی جنینی و نوزادی با مطالعات انجام شده در زمینه کمبود ید در زمان بارداری و بروز تاخیر رشد فیزیکی – عصبی، شناختی – رفتاری و همچنین بروز کرتینیسم (عقب ماندگی ذهنی بارز توام با درجات مختلفی از کوتاهی قد ،کری و لالی و سفت و سخت شدن عضلات ) در موارد کمبود شدید آن به خوبی به اثبات رسیده است.
نوزادانی که از شیر مادر استفاده می‌کنند نیز نیازمند ید در شیر مادر و در نتیجه دریافت ید مواد غذایی توسط مادرشان هستند
تغییرات عمده در عملکرد غده تیروئید در زمان بارداری طبیعی و شیردهی شامل افزایش تولید هورمون تیروئید، افزایش دفع ادراری ید، ترشح ید در شیر مادر و نیاز جنین به ید است. در طول شش ماه اول بارداری جنین به طور کامل وابسته به هورمون تیروئید مادری است؛ زیرا تیروئیـــد جنین تا هفته ۱۳ الی ۱۵ بارداری فعالیت هورمون سازی ندارد، با ورود جنین به سه ماهه آخر بارداری تیروئید،وی توان هورمون سازی را پیدا کرده اما هنوز برای این فعالیت نیازمند ید از طریق مادر است. نوزادانی که از شیر مادر استفاده می‌کنند نیز نیازمند ید در شیر مادر و در نتیجه دریافت ید مواد غذایی توسط مادرشان هستند.
بنابراین زنان در دوران بارداری و شیر دهی به منظور حفظ سوخت و ساز طبیعی و همچنین انتقال هورمون تیروئید و ید به جنین و نوزاد نیاز به ید بیشتری دارند. شایعترین پی آمد کمبود ید که در طول تکامل جنین و اوایل نوزادی بروز می‌کنند شامل سقط جنین، مرگ داخل رحمی جنین و تاخیر شدید و غیر قابل برگشت فعالیت‌های مغزی هستند.
در مناطق با دریافت کافی ید، غده تیروئید زنان باردار برداشت ید را به منظور تامین نیازهای افزایش یافته، افزایش می‌دهد اما در مناطق دچار کمبود ید، چنین سازو کارهای تطابقی ممکن است حادث نشوند.
مطالعات اخیر نشان می‌دهند که حتی در مناطقی که بیش از یک دهه از کفایت ید رسانی جمعیت عمومی آنها گذشته، زنان باردار این جوامع ید کافی دریافت نمی‌کنند. بطور ایده آل ذخیره ید داخل غده تیروئید زنان قبل از باردار شدن باید با مصرف نمک ید دار به حد کافی برسد لذا انجمن تیروئید آمریکا توصیه می‌کند که تمام زنانی که در سن باروری بوده و تمایل به بارداری داشته باشند، نه تنها در مناطق دچار کمبود ید، بلکه در مناطق با دریافت ید کافی نیز باید روزانه ۱۵۰ میکرو گرم مکمل ید در یافت کنند.
این توصیه توسط سازمان بهداشت جهانی و سازمان یونیسف مورد تصدیق قرار گرفته است. اندازه گیری میانه ید ادرار دانش‌آموزان، برای ارزیابی کفایت ید رسانی جامعه مورد استفاده قرار می‌گیرد که باید بیش از ۱۰۰ میکروگرم در لیتر باشد. این مقدار در زنان باردار و مادران شیرده مناسب نیست.
بر اساس توصیه سازمان بهداشت جهانی و انجمن تیروئید آمریکا در زمان بارداری و شیردهی میانه غلظت ید ادرار باید بیش از۱۵۰ میکرو گرم در لیتر باشد.
کمبود ید و اختلال‌های ناشی از آن با طیف وسیعی از تظاهرات بالینی به عنوان یکی از مشکلات بهداشتی تغذیه‌ای کشور ایران محسوب شده است.
با تشکیل کمیته کشوری مبارزه با عوارض ناشی از کمبود ید در وزارت بهداشتدر سال ۱۳۶۸ ، تهیه و توزیع نمک یددار در سطح عمومی جامعه، به عنوان استراتژی اصلی مبارزه با این اختلالها انتخاب شد و تلاش برای یددار کردن نمک‌های تولیدی توسط کارخانجات تولید نمک آغاز شد.
ایران در بین کشورهای مدیترانه شرقی، اولین کشوری بود که اقدام به بررسی ملی گواتر و تولید و توزیع نمک یددار در سطح جامعه کرده و به موفقیت‌های چشمگیری نیز در طی سه دهه گذشته در زمینه مبارزه با اختلال‌های ناشی از کمبود ید دست یافته است؛ به طوری که در سال ۱۳۷۵، با احراز دو شاخص عمده، یکی مصرف بیش از ۹۵ درصد خانوارها از نمک یددار و دیگری میانه ید ادرار بالاتر از ۱۰۰ میکروگرم در لیتر نزد دانش‌آموزان مدارس، به عنوان کشور عاری از اختلال‌های ناشی از کمبود ید در منطقه شناخته شده است.
مطالعات انجام شده در مناطق مختلف دنیا نشان داده‌اند که بسیاری از زنان در دوران بارداری نه تنها در مناطق دچار کمبود ید بلکه در مناطق با دریافت ید کافی نیز دچار کمبود ید هستند. با توجه به مرور پژوهش‌های انجام شده همگی بر اهمیت دریافت ید کافی در دوران بارداری و زمان شیردهی تاکید داشته است.
لذا این پژوهش نشان داد که علیرغم دریافت ید کافی جمعیت عمومی ایران، زنان باردار ایرانی دچار کمبود ید متوسط بوده و نیاز به مکمل ید در زمان بارداری دارند.
با توجه به نتایج اولین پایش ملی ید دریافتی زنان باردار کشور که موید کمبود متوسط ید در این جمعیت هدف بود و همچنین نظر به توصیه انجمن‌های علمی دنیا، لزوم مکمل یاری ید در دوران بارداری نزد زنان ایرانی احساس شد.
با هماهنگی‌های به عمل آمده، مکمل یاری ید زنان باردار کشور از سال ۱۳۹۶ آغاز شد. در این برنامه به تمام زنان کشور در سن باروری از حداقل سه ماه قبل از بارداری و در تمام طول مدت بارداری و شیردهی مکمل ید تجویز شد.
شیوع کلی اختلال‌های عملکرد تیروئید در جمعیت زنان باردار ایرانی در اولین پایش ملی، 21 در صد بود که پس از مکمل یاری ید این میزان 12 درصد را نشان می داد.
در مجموع این پژوهش نشان داد که برنامه همگانی مکمل یاری ید در تامین ید مورد نیاز زنان باردار کشور بسیار موثر بوده و می‌تواند از بروز اختلال در رشد و نمو و تکامل سیستم اعصاب مرکزی جنین و عقب ماندگی ذهنی وی که به علت کم کاری غده تیروئید مادر ناشی از کمبود ید که ممکن است در دوران بارداری حاصل شود جلو گیری‌کند.
توصیه نهایی به آحاد جامعه نیز آن است که فقط از نمک ید دار تصفیه شده در حد متعارف استفاده کرده؛ زیرا به مقدار کافی ید داشته و فاقد هر گونه ناخالصی است؛ لذا کاملا بدون ضرر و عوارض جانبی است.
انتهای خبر/
